دریچه آه می كشد...

امیر هوشنگ ابتهاج روز یكشنبه ۶ اسفند ۱۳۰۶ شمسی در رشت متولد شد. پدرش «آقاخان ابتهاج» از مردان سرشناس رشت و مدتی رئیس بیمارستان پورسینای این شهر بود.

پدربزرگ او یعنی «ابراهیم ابتهاج الملك» گرگانی و مادربزرگش اهل رشت بود. پدربزرگش مسئول گمرك بود و در زمان تسلط جنگلی‌ها بر جنگل توسط یكی از آنها، یا به روایتی توسط یكی از كشاورزانش، كشته‌شد.

برادران ابتهاج یعنی غلامحسین ابتهاج، ابوالحسن ابتهاج و احمدعلی ابتهاج، عموهای امیرهوشنگ هستند.

هوشنگ ابتهاج دوره تحصیلات دبستان را در رشت و دبیرستان را در تهران گذراند و در همین دوران اولین دفتر شعر خود را با نام نخستین نغمه‌ها منتشر كرد.

عاشق شدن هوشنگ ابتهاج
ابتهاج در جوانی دلباخته دختری ارمنی به نام گالیا شد كه در رشت ساكن بود و این عشق دوران جوانی دست‌مایه اشعار عاشقانه‌ ای شد كه در آن ایام سرود. بعدها كه ایران غرق خون‌ریزی و جنگ و بحران شد، ابتهاج شعری به نام (دیرست گالیا…) با اشاره به‌همان روابط عاشقانه‌اش در گیر و دار مسائل سیاسی سرود.

سایه در سال ۱۳۴۶شمسی به اجرای شعرخوانی بر آرامگاه حافظ در جشن هنر شیراز می‌پردازد كه باستانی پاریزی در سفرنامه معروف خود (از پاریز تا پاریس) استقبال شركت‌كنندگان و هیجان آن‌ها پس از شنیدن اشعار سایه را شرح می‌دهد و می‌نویسد كه تا قبل از آن هرگز باور نمی‌كرده‌است كه مردم از شنیدن یك شعر نو تا این حد هیجان‌زده شوند.

برنامه گل‌ها
ابتهاج از سال ۱۳۵۰ تا ۱۳۵۶ شمسی سرپرست برنامه گل‌ها در رادیوی ایران (پس از كناره‌گیری داوود پیرنیا) و پایه‌گذار برنامه موسیقایی گلچین هفته بود. تعدادی از غزل‌ها، تصنیف‌ها و اشعار نیمایی او توسط موسیقی‌دانان ایرانی نظیر محمدرضا شجریان، علیرضا افتخاری، شهرام ناظری، حسین قوامی و محمد اصفهانی اجرا شده‌است. تصنیف خاطره‌انگیز تو ای پری كجایی و تصنیف سپیده (ایران ای سرای امید) از اشعار هوشنگ ابتهاج (سایه) است.

سایه بعد از حادثه میدان ژاله (۱۷ شهریور ۱۳۵۷) به‌همراه محمدرضا لطفی، محمدرضا شجریان و حسین علیزاده، به‌نشانه اعتراض از رادیو استعفا داد.

ابتهاج مدتی به‌عنوان مدیر كل شركت دولتی سیمان تهران به‌كار اشتغال داشت.

منزل شخصی سایه كه خود آن را ساخته (به اشتباه می‌گویند سازمانی بوده‌است) در سال ۱۳۸۷ با نام خانه ارغوان به ثبت سازمان میراث فرهنگی رسیده‌است. دلیل این نام‌گذاری وجود درخت ارغوان معروفی در حیاط این خانه است كه سایه شعر معروف ارغوان خود را برای آن درخت گفته‌است.

آثار هوشنگ ابتهاج
از مهم‌ترین آثار هوشنگ ابتهاج تصحیح او از غزل‌های حافظ است كه با عنوان «حافظ به سعی سایه» نخستین بار در ۱۳۷۲ شمسی توسط نشر كارنامه به‌چاپ رسید و بار دیگر با تجدیدنظر و تصحیحات تازه منتشر شد. سایه سال‌های زیادی را صرف پژوهش و حافظ‌شناسی كرده كه این كتاب حاصل تمام آن زحمت‌هاست كه سایه در مقدمه آن را به همسرش پیشكش كرده‌است.

در تاریخ ۱۰ مهر ۱۳۹۵ شمسی بیست و سومین جایزهٔ ادبی و تاریخی محمود افشار یزدی در باغ موقوفات افشار به انتخاب اعضای هیئت گزینش جایزهٔ این بنیاد به هوشنگ ابتهاج اهداشد.

در تاریخ پنجشنبه ۱۲ مهر ۱۳۹۷شمسی در مراسم پایانی ششمین «جشنواره بین‌المللی هنر برای صلح»، نشان عالی «هنر برای صلح» به هوشنگ ابتهاج و ۳ هنرمند دیگر اهداءشد.

هوشنگ ابتهاج سر انجام در تاریخ ۱۹ مرداد ۱۴۰۱ درگذشت.

خبر درگذشت هوشنگ ابتهاج
یلدا ابتهاج دختر امیر هوشنگ ابتهاج ( سایه ) در صفحه اینستاگرام خود از درگذشت این شاعر نامی خبر داد و نوشت: «بگردید ، بگردید ، درین خانه بگردید درین خانه غریبید ، غریبانه بگردید.

سایه ما با هفت‌هزارسالگان سربه‌سر شد.»

ازدواج هوشنگ ابتهاج با آلما مایكیال
آلما مایكیال، همسر هوشنگ ابتهاج كه روز چهارشنبه ۱۸ اسفند ۱۴۰۰ درگذشت در سال ۱۳۳۷ با این شاعر شهیر معاصر ازدواج كرد. ازدواجی كه ابتهاج روایت جالبی از آن در كتاب «پیر پرنیان‌اندیش» مطرح كرده است.
به گزارش صفحه اقتصاد، در كتاب «شعر سایه در موسیقی ایرانی» به كوشش مهدی فیروزیان در مورد آلما مایكیال، همسر امیرهوشنگ ابتهاج (هــ.ا.سایه) كه روز چهارشنبه، ۱۸ اسفند از دنیا رفت، چنین آمده است:

«ایشان به‌تاریخ ۲۲ فروردین ۱۳۱۱ در بندر انزلی زاده شده و در رشت و اصفهان و تهران بالیده است. پدرش، آرام، از ارمنیان رشت و مادرش، واروارا پتروونا (همنام یكی از شخصیت‌های رمان «شیاطین» داستایوسكی) روس بود. او جز برادری ناتنی (از ازدواج نخستِ مادرش) یك خواهر بزرگ‌تر با نام ایرما (زاده ۱۳۰۷) داشت.

آرام مایكیال، حسابدار شركت كام‌ساكس، پیمانكار طرح احداث خط راه‌آهن سراسری بود و ناگزیر به سفرهای گوناگون می‌رفت. واروارا برای همراهی با همسرش، دو دخترشان را چند سالی به مدرسه شبانه‌روزی كاتولیك‌های اصفهان سپرد… پس از چند سال خانواده مایكیال به تهران آمد و آلما توانست از دبیرستان نوربخش مدرك دیپلم بگیرد. سایه هنگام تحصیل در دبیرستان تمدن، آلما را در ۱۴ سالگی به‌عنوان دوستِ یكی از همشاگردی‌هایش دیده بود اما از سال ۱۳۳۲ با او آشنایی نزدیك یافت و سرانجام پس از پنج سال، با وی پیمان زناشویی بست.»

در كتاب «پیر پرنیان‌اندیش»؛ گفت‌وگوی سایه با میلاد عظیمی نیز چنین می‌خوانیم:

«… سایه بدون مقدمه – و تو گویی صرفا برای ثبت در تاریخ – می‌گوید:

می‌دونید من چطوری زن گرفتم؟ روز نهم مهر ۱۳۳۷ در میدان فوزیه، اون خیابونی كه سمت جنوب می‌ره، تو بالاخونه یه محضر قراضه‌ای كه وقتی داشتیم از پله‌ها بالا می‌رفتیم می‌ترسیدم كه پله‌ها خراب بشه. ۲۷۰ تومن خرج عروسی ما شد؛ یعنی من پول رو به محضریه دادم و بعد شوهر خواهرم كه به عنوان شاهد همراه ما بود، دید كه خیلی خشك ‌و خالی شده، رفت یه جعبه شیرینی خرید و به محضری‌ها داد. بعد من دست آلما رو گرفتم و رفتیم خونه…»

یلدا ابتهاج، فرزند این شاعر پیشكسوت، شب گذشته با انتشار تصویری از كودكی خود در آغوش مادرش نوشت: «مادرم برای بهارِ در راه صبر نكرد و رفت…»

هوشنگ ابتهاج در ۳۱ سالگی با آلما مایكیال ازدواج كرد. یلدا (متولد ۱۳۳۸)، كیوان (متولد ۱۳۳۹)، آسیا (متولد ۱۳۴۰) و كاوه (متولد ۱۳۴۱) چهار فرزند آن‌ها هستند.